چیزی حدود ۲ یا ۳ هزار سال قبل از میلاد مسیح بود که بافت « فرش » در ایران شروع گردید. ابزار و وسایل « قالی بافی » را در حفاری های صورت گرفته توسط باستان شناسان در حوالی شهر سوخته و محیط های باستانی بین النهرین یافته اند که نشان از سابقه ۴ الی ۵ هزار ساله هنر "قالیبافی" در ایران عزیزمان دارد . حال بعد از اینکه کلمات «قالی» و « قالیچه » و« فرش » را مطرح کردیم این سوال برای ما پیش می آید که بین « قالی »، « قالیچه » و « فرش » چه تفاوتی وجود دارد؟ آیا اصلا اینان با هم تفاوتی دارند یا خیر؟ در جواب این سوال باید بگوییم که بله همه ی این موارد با یک دیگر متفاوت هستند . هرگونه گستردنی بافتنی « فرش » گویند که شامل « قالی »، « گلیم »، « جاجیم »، « زیلو »، « پلاس » و… می شود اما نکته ای که وجود دارد این است که به فرش پرزدار " قالی " می گوییم . در ادامه به انواع و اقسام فرش می پردازیم که می توانید آن را برای کسب اطلاعات مفید بخوانید و مطالعه کنید .

و ضمنا چیزی که باعث می شود قالی از قالیچه تمایز داده شود، متراژ آن است. فرشهای پرزدار با مساحت ۶ متر مربع به بالا قالی نامیده می شود و فرشهای پرزدار با مساحت ۶ متر یا کمتر از آن را «قالیچه» گویند . دانستن این نکته خالی از لطف نیست که کوچک ترین قالیچه ها با مساحت یک تا یک و نیم متر، برای پشتی بافته می شوند . به غیر از قالی تعداد دست بافته های حرفه ی قالیبافان و فرشبافان بیش از ۵۰ نوع می باشد که بیشتر آن کاربری فرش را دارد و بقیه برای زندگی دارای کاربرد خاص و مهم است. تفاوت از اینجا پیدا می شود که هر گستردنی را قالی نمی نامند، اما به هر گستردنی فرش گویند. مثل گلیم، جاجیم، ورنی، پلاس، کلگی، کناره، ذرع و نیم، قالیچه وغیره . این امر در حالی است که تنها یکی از کل این بافته ها قالی یا همان قالی دستباف مرسوم میان مردم است که باید دارای ویژگی هایی مثل داشتن تار و پود و پرزدار بودن باشد و پرزها سرتاسر تارهای فرش گره خورده باشند. اما تعاریف مهم ترین بافته های تولید شده در ایران بدین صورت است :

1- تفاوت قالی با جاجیم

جاجیم فرشی است با ضخامت زیاد و مانند گلیم که راه راه و رنگین توسط قالیباف  بوجود میاید و مثل زیرانداز استفاده می شود . جاجیم را از نخ های رنگین پنبه ای یا پشمی و حتی گاهی از کرک می بافند. از بهترین انواع جاجیم در بین ایلات و عشایر بویژه ایلات ترکمن و نیز آذربایجان و کردستان موجود می باشد. از جمله انواع این زیرانداز می توان از جاجیم پشمی یا پشم در پشم، جاجیم پشم و پنبه که تار آن از نخ پنبه و پودش از نخ پشم تولید می شود، جاجیم ابریشم و پنبه که تارش از نخ پنبه و پودش از نخ ابریشم گرفته می شود و جاجیم ابریشمی یا ابریشم در ابریشم که بسیار گونه ی نادر و در عین حال تزئینی است .

2- تفاوت فرش با گبه

می توان گفت این بافته هم به نوعی قالی است؛ بدین معنا که به غیر از تاروپود، دارای پرز هم هست ولی فرش فروشان هنگام تقسیم بندی انواع قالی، گبه را به عنوان قالی به حساب نمی آورند و آن را مثل یکی از انواع فرشها معرفی می کنند؛ ممکن است به این دلیل که ضخامت پرز و درازای گره آن نسبت به پرز انواع قالی، بسیار ضخامتش بیشتر و درازتر است .

به عبارتی گبه تنها مخصوص عشایر بوده و البته اکنون به شکل ویژه در بعضی کارگاه های قالی بافی شهری هم دیده می شود. خوب است بدانید گبه نقشه ندارد و طرح هایش هم انتزاعی است؛ بدین معنا که بافنده، براساس فکر خود یا منظره ی رو به رویش، تصویر حیوان، آدم و درخت یا حتی اشکال هندسی را می بافد. اندازه گبه اصولا از یک و نیم تا چهار و نیم متر می باشد و بزرگ تر از این متراژ تقریبا در بازار یافت نمی شود .

3- پلاس با فرش ماشینی

اینگونه فرش که در زمان قدیم بیشتر روستاییان آن را در زندگی خود به کار می برده اند، امروزه دیگر کمتر کسی از آن استفاده میکند و آن را کمتر می بافند. پلاس درواقع مثل فرشی است که تار و پودش، هر دو پنبه ای هستند. تا قبل از این ، گونه ای پلاس را در بیشتر روستاهای ایران می بافتند که تارش از نخ پنبه ای بود و پودش از رشته های باریک شده تشکیل میشد .

4- نمد و حصیر

این دو زیرانداز را هم در رده ی فرش به حساب می آورند. البته اکنون غیر از محل بافت آن، در مناطق دیگر کمتر کاربرد زیرانداز را دارد. حصیر را عمدتا در مناطقی که در آن درخت نخل یا نی کاشته میشود، می بافند و با آن چیزهای زیادی من جمله فرش و سفره تا کیف و ظرف تولید میکنند؛ نمد نیز گونه ای به حساب می آید که از فرو بردن و به هم چسباندن پشم شتر به وسیله مالش دادن و فشار آنها به هم تولید می شود، ولی در این نوع اثری از گره و تار و پود نیست و هرچه که در آن موجود است حاصل در هم تنیده شدن آن است .

5- گلیم

گلیم اسمی آشنا برای خیلی از ما ایرانی هاست. به عبارتی به زیرانداز و بافتنی بدون پرز گلیم گویند. در بافت اینگونه فرش، پودها از بین تارها گذر داده می شوند. گلیم اقسام مختلفی دارد که هر قسمش زیبایی خیره کننده ای دارد. بعضی از اقسام گلیم با زحمت زیاد بافته می شوند، در نتیجه گران تر هستند. بعضی نیز ساده تر بافته می شوند و طبیعتا قیمت آن ها در بازار پایین تر است .